Petisyon saa mande pou leta peyi Lafrans remèt lajan li te pran nan men Ayiti ak fòs zam, apati ane 1825 lan. Lajan sa a, ki te chanje men nan move kondisyon (zak zenglendo Charles X lan), ta vo 22 milya dola meriken nan ane 2003.

Demann restitisyon saa se yon premye jès konkrè anfavè lajistis ekononomik epi respè pou grandèt majè peyi d Ayiti ak eritaj revolisyonè pèp Ayisyen an.

VERSION FRANÇAISE: http://www.ipetitions.com/petition/restitutionpour...

ENGLISH VERSION: http://www.ipetitions.com/petition/restitution4hai...

REFERANS:

DEKLARASYON ENDEPANDANS REPIBLIK D AYITI (JANVYE 1804)

«Gade kijan bann sovaj sa yo, yo bay pou Franse yo, kite tras mechanste yo toupatou nan peyi nou an. Lwa nou yo, jan nou ap viv, vil nou yo, toupatou kote ou pase ou wè mak dwèt Franse yo...Nou menm rive gen blan Franse nan peyi a toujou, epi ou kwè ou endepandan». Dessalines, 1 janvye 1804

KONSTITISYON AYITI (1805)

Atik 1: Moun ki ap viv sou zile yo te konn rele St.Domeng lan, dezòmè antann yo pou yo fòme yon peyi, ki va pote non "Wayom d Ayiti", ki granmoun tèt li, epi endepandan de tout lòt pouvwa ki nan linivè.

Atik 2: Bagay yo rele lesklavaj lan kaba atoujamè."

ZAK ZENGLENDO CHARLES X LAN (AVRIL 1825)

Atik 2 : « Moun k ap viv kounye a nan Sendomeng vin mete 150 milyon fran lò nan Caisse fédérale des dépots et consignations de France (Kòfrefò Lafrans). Yo va koumanse fè sa pou pita 31 desanm 1825, ak 5 depo anyèl egalego ki pral sèvi pou dedomaje ansyen kolon ki va mande dedomajman yo »

DOUZ AGIMAN ANFAVÈ RESTISYON AN

« sa se yon ranson ki te ilegal iltimatòm sa a te makonnen ak menas klè pou Lafrans itlize fòs zam pou li mete chenn nan pye pèp Ayisyen yon lòt fwa ankò . Poutan, nan moman sa a, Lafrans te deja siyen yon akò (Traité de Vienne, 1815) ki, se vre li pat mande aboli lesklavaj kote li te deja egziste men akò sa a te di yo pa gen dwa ni mete lesklavaj sou moun kote yo pot ko ap pratike sa, ni retounen ak lesklavaj kote yo te deja kwape sa, tankou nan peyi d Ayiti. Kidonk, menas ki fèt anvan negosiyasyon yo se kichòy ki te ilegal nètalkole.».

POUKISA LAFRANS DWE REMÈT AYITI RANSON CHARLES X LAN

« se ak fòs gwo ponyèt epi sou kouvèti yon dokiman ofisyèl Leta Franse, yo te fè Ayiti peye lajan an ». Depi 3 jiyè 1825, yon bato lagè yo te rele «La Circée», ki te genyen 44 kanon abò li t ap fè laviwonn lavil Pòtoprens. Nan moman prezidan Boyer t ap siyen ranson zenglendo sa a, jou 11 jiyè 1825 la, Lafrans te gen 14 bato lagè ak 500 kanno abò yo, nan rad Pòtoprens. 1853: BARE VÒLÈ !

Nan ane 1852 Lanperè Faustin Soulouque te deside sispann peye Lafrans kòb lan. Yon ane pita, nan ane 1853, yon amiral franse ki te rele Duquesne menase pou li bonbade lavil Pòtoprens si Ayiti pa rekoumanse peye ranson an.

Mas 1877: Bato lagè blan franse chaje ak kanon vin panike Ayiti yon lòt fwa ankò. Pretèks: fòk Ayiti rekoumanse peye ranson Charle X lan; alèkile yo estime se 20 milyon Francs-lò Ayiti rete pou li peye »

KOUMAN LAFRANS TE FÈ KALKIL RANSON 1825 LAN?

Blan yo te chita ladapdap yo sou tout richès peyi a (ni sa peyi a te genyen tout bon, ni sa ki te nan imajinasyon kolon yo). Se konsa, yo te gade chif ekspòtasyon ane 1823 yo, bri kouri osijè « ja lajan » Wa Christophe te swadizan kite nan nò peyi a, min lò ki te nan zòn Sibawo a, epi yo estime nèg peyi d Ayiti dwe pote 150 milyon Fran-lò nan kòfrefò yo.

JOUK KI DAT EPI KOUMAN LETA AYISYEN TE PEYE RANSON AN ?

1 me 1826 Boyer parèt ak yon Code Rural ki tabli kantite rekòlt minimòm pou chak kiltivatè pwodui dekwa pou Ayiti peye dèt zenglendo 150 milyon fran lò a. Apre anpil mannèv, nan ane 1883 Ayiti te reyisi fin peye ranson zenglendo Charles X lan. Men, ponya li te sètoblije pran nan men patikilye ak bank etranje pou li te ka peye blan franse yo te kontinye pandye anwo tèt nasyon antankou yon michan nepe damoklès, jouk rive nan ane 1947.

YON BANN BLAN FRANSE, ALMAN AK MERIKEN VIN RICH GRANMESI «DÈT AYITI »

«Nan mwa septanm 1825 te gen lèt ale vini ant yon blan biznismann ki te rele Nicolas M. Kane, epi Sekretèdeta Balthazar Inginac. Mesye yo diskite osijè premye bank ki pral kanpe Ayiti, yon pwopozisyon George Clark te fè nan non yon konpayi alman Hermann Hendrick. Yon bank sipoze rann bagay yo pi fasil pou mobilize tout kalite resous ki nesesè pou peye gwo kòb Ayiti gen pou peye peyi Lafrans lan. Bank ki te rele BNRH lan kontinye opere jouk nan ane 1934, sou lobidyans blan Meriken ak Ayisyen. Nan ane 1947, li tounen yon bank 100% Ayisyen ki responsab tout sèvis finansye Leta».

KOUMAN EPI KILÈS LAFRANS TE BAY RANSON AN ?

Gen blan franse ki te jwenn, genyen ki pa t jwenn. Men, se nan non ni sa ki te jwenn, ni sa ki pa t jwenn Leta peyi Lafrans te ranmase lajan an. Natirèlman, lafanmi Beauharnais, ki se fanmi Pauline Bonaparte, te jwenn.

Sponsor

Links